Genel Merkezimizde düzenli aralıklarla yapılan kitap tahlillerinde bu hafta Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü kitabı İstanbul Kitap Kahve’de 24 Mayıs 2022 tarihinde tahlil edildi. Ahmet Hamdi Tanpınar Çocukluğu, babası kadı olduğu için Anadolu’nun çeşitli şehirlerinde geçmiştir. Antalya’da lise eğitimini tamamlamasın ardından İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine kaydoldu. Zamanın önemli isimlerinden eğitim aldı. Hayatı boyunca farklı alanlarda görev almış olan Tanpınar, sonunda akademiye tekrardan dönüş yapmıştır.
Ahmet Hamdi Tanpınar tarafından yazılan “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı roman anı biçiminde yazılmış ve dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümünde ana karakter Hayri İrdal’ın çocukluk dönemi ve çekmiş olduğu sıkıntıların anlatıldığı romanın ikinci bölümünde askerden terhis olup hayat mücadelesine atıldığı ve muhabbet esiri olarak Abdusselam Bey’in konağında yaşadığı döneme vurgu yapmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun simgelendiği konakta her milletten insan ağırlanmakta, eldeki imkanların kaybolmasıyla ihtişamın sürdürülmesi adına borç alınarak sonun hazırlandığı görülmektedir. Cumhuriyet dönemi ile başlayan kültürel değişimlerin ve başkalaşan yönelimlerin gizliden eleştirildiği bölümde halkın eski ile yeni arasında bocaladığı batı ile doğu arasında sıkıştığı anlatılmaktadır.
Üçüncü bölümde kitabın ana konusu olan enstitünün inşası, ana karakterin hayatını değiştiren Halit Ayarcı’nın enstitü konusunda insanları ikna çabasından bahsedilmektedir. Halit Ayarcı ve Hayri İrdal’ın bilgi ve realiteye yaklaşımların zıt olmasına rağmen birbirini tamamlayan karakterleri kurgulanan enstitünün başarıya ulaşmasına katkı sağlamıştır.
Kitabın son bölümünde kurumsallaşmasın artırılması adına yapılan çalışmalardan ve bina tasarımından söz edilmektedir. Amerika’da saat severler cemiyetin kurulup irtibata geçildiği dönemde bina tasarımı için yoğun bir çaba sarf edilmektedir. Enstitü çalışanlarının bir hayal ürünü olan enstitü binasının tasarımını kabul edip saat evleri hakkında ikna olmamaları Halit Ayarcı’nın mücadele azmini yitirmiştir. Halit Ayarcı’nın ortadan kaybolmasıyla enstitü tasfiye ile karşı karşıya kalmıştır.
Edebiyat tarihimizin en ironik romanlarından olan Saatleri Ayarlama Enstitü’sünde simge ve semboller olabildiğince kullanılmıştır. Türkiye toplumun 1. Dünya Savaşı’nın ardından içinde bulunduğu bunalımla beraber yenilenme ve değişim çabaları hicvedilmiştir.
